Özel Eğitimde Kaynaştırma Uygulamaları

Yetersizlikten etkilenmiş bireylerin en az kısıtlanmış ortamlarda yani kaynaştırma ortamlarında eğitim almaları Türkiye'de ve özellikle gelişmiş batı ülkelerinde özel eğitim alanında benimsenmiş temel ilkelerden biri olmuştur. Kaynaştırmanın farklı şekillerde tanımlanmaktadır:“özel gereksinimli çocukların uygun öğretim desteği ile normal eğitim sınıflarına yerleştirilmesi uygulamasıdır.” Osborne ve Dimattia, 1994. ( Ak. Kırcaali-İftar. G. 2006) Bir başka tanıma göre ise kaynaştırma, “özel gereksinimli öğrencinin gerekli destek hizmetler sağlanarak, tam yada yarı zamanlı olarak kendisi için en az kısıtlayıcı eğitim ortamı olan normal eğitim sınıflarında eğitim görmesidir.” (Kırcaali-İftar, 1992.) Tanımın bu şekilde yapılmasının nedeni, kaynaştırmanın öğrencinin yerleştirilme yeri olmasından çok, öğrencinin gereksinimlerinin karşılanacağı ve bu amaca yönelik düzenlenecek ortam olmasıdır.

Eğitsel destek öğrenciye sağlanabileceği gibi, sınıfında kaynaştırma öğrencisi olan öğretmene de sağlanıyor olabilir.

Kaynaştırmanın Tarihçesi

Tarihsel olarak geçmişe bakıldığında engellilerin normal gelişim gösteren akranlarından ayrı olarak özel eğitim okullarında veya özel eğitim sınıflarında eğitildiği görülmektedir. İkinci dünya savaşı sonrası 1950'li yıllarda çok nadir dile getirilmeye başlanan engelli bireylerin engelli olmayan yaşıtlarıyla aynı eğitim ortamını paylaşması fikri 1960‘lı yıllarda giderek daha fazla taraflar bulmaya başlamıştır. Bu dönemde yapılan araştırmalarda bu öğrencilerin bir çoğuna normal sınıflarda okuma hakkı verildiğinde normal akranlarıyla ilişki kurabildiği ve sınıf aktivitelerine katılabildikleri görülmüştür. Bu hareketin öncülüğünü ise engelli bireylerin ebeveynleri başlatmıştır.

Daha sonra kaynaştırmayla ilgili bilimsel araştırmalar yapılmaya başlanmıştır. Yapılan araştırmalar kaynaştırmanın; etiketlemeyi ortadan kaldıran, çocuğun sosyal statüsünü yükselten, daha iyi bir öğrenme çevresi sağlayan bir uygulama olduğu belirlenmiştir.

Kaynaştırmanın Yasal Dayanakları

Özürlülerle ilgili iki temel yasal düzenleme bulunmaktadır. 1997 yıllında yayımlana 573 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve 2006 yılında yürürlüğe giren Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğidir.

573 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede özel eğitimin ilkeleri ve kaynaştırma şöyle ifade edilmektedir.

Özel Eğitimin İlkeleri: madde c.Özel eğitim hizmetleri özel eğitim gerektiren bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür.

Kaynaştırma ise şöyle tanımlanmaktadır: Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitimleri, akranlarıyla birlikte her türlü ve kademedeki okul ve kurumlarda uygun yöntem ve teknikler kullanılarak sürdürülür.

Özel eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde ise aşağıdaki maddeler kaynaştırma ve özel eğitimin ilkeleri ile ilgilidir.

Madde 6: C . Özel eğitim hizmetleri özel eğitim gerektiren bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür. Ç. Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin, eğitim performansları dikkate alınarak, amaç, içerik ve öğretim süreçlerinde değerlendirmede uyarlamalar yapılarak, akranları ile birlikte eğitilmelerine öncelik verilir.

Kaynaştırma Çeşitleri

Tam Zamanlı Kaynaştırma: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı normal sınıftadır; öğrenci tam gün boyunca normal sınıfta eğitim almaktadır.

Yarı Zamanlı Kaynaştırma: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı özel sınıftadır; özel eğitim sınıfı öğrencisi başarılı olabileceği derslerde kaynaştırma sınıfında eğitim almaktadır.

Tersine Kaynaştırma: Yetersizlikleri olmayan bireyler istekleri doğrultusunda özellikle okul öncesi eğitimde, çevrelerindeki kaynaştırma uygulaması yapan özel eğitim okullarında açılacak sınıflara kayıt yaptırabilirler.

KAYNAŞTIRMADA ROL OYNAYAN ETMENLER

Kaynaştırmanın başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için, bazı koşulların uygun olması gerekir. Kaynaştırmada rol oynayan etmenler şöyle sıralanabilir:

1.Öğretmenler

Öğretmen sınıfında kaynaştırma yapmaya istekli ve özürlü öğrenciyi kabul edici bir tutum içinde olmalıdır. Öğretmen, öğrenciyle ilgili diğer birimlerle, uzmanlarla işbirliğine girmelidir. (fizyoterapist, nörolog v.b.) Öğretmenlere sınıf kontrolü, davranış değiştirme, bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanması gibi konularda destek verilmelidir.

2. Normal Gelişim Gösteren Öğrenciler

Kaynaştırma öğrencisi sınıfa gelmeden önce sınıfta bulunan öğrencilerin mutlaka hazırlanmış olmaları gerekmektedir. Özürlünün ne olduğu, neler yapıp neler yapamadığı çeşitli seminer, basit simülasyon oyunları ile anlatılmış olmalıdır. Olumlu tutum, anlayış ve davranış geliştirme çalışmaları yapılmalıdır.

3. Kaynaştırma Öğrencileri

Kaynaştırma öğrencisi, normal sınıfın davranışsal ve akademik gereklerine hazırlanmalıdır. Kaynaştırma öğrencisinin normal sınıfta kabul görmemesinin en önemli nedenlerinden birisi sosyal beceri eksikliğidir. Kaynaştırma öğrencisi için kaynaştırmaya başlamadan önce ve kaynaştırma eğitimi sırasında sosyal beceri öğretimleri yapılmalıdır.

4. Okul İdaresi

Kaynaştırmanın başarıya ulaşabilmesi için okul idaresinin kaynaştırmanın gereğine ve önemine inanması gerekir. Ayrıca öğretmenleri bilgilendirmesi ve öğretmenin işini kolaylaştıracak çalışmalar yapması gerekir ( Fiziki ortamın hazırlanması, araç-gerecin hazırlanması, sınıflara verilecek öğrenci sayısı v.b.). Okul idaresinin kaynaştırma öğrencilerine yönelik tutumunun olumlu olması kaynaştırmanın başarısını etkileyecektir.

5. Aileler

Yapılacak çalışmalarla kaynaştırma öğrencisinin ailelerine kaynaştırmanın önemi ve kendilerinin mutlaka aktif rol almaları gerektiği anlatılmalıdır. Ayrıca ailelere yalnız olmadıkları, kendi durumlarına benzer aileler bulunduğu anlatılmalıdır. Sınıfta bulunan “normal” öğrencilerin ailelerine özürlü birey anlatılmalı, tepki göstermeleri engellenmelidir.

6. Fiziksel Ortam

Sınıfta öğretmenin ilgilenebileceğinden fazla öğrenci bulunmamalıdır. Başarılı bir kaynaştırma uygulaması için sınıf mevcudunun 25-30 öğrenciden oluşması önerilmektedir. Sınıfta en fazla iki kaynaştırma öğrencisi bulunmalıdır.Mimari düzenlemenin uygun olması gerekir. Sınıfta çocuğun engeline uygun gerekli araç gereç bulunmalıdır.

7.Öğretim Programı Hazırlama

Kaynaştırma öğrencilerinin başarıları, kendileri için hazırlanmış bireyselleştirilmiş eğitim programları (BEP) dikkate alınarak yapılmalıdır. Dolayısıyla her öğrenci için BEP hazırlanmalıdır.

Kaynak: Batu, S., Kırcaali-İftar, G. (2005). Kaynaştırma. Kök Yayıncılık.

Anahtar Kelimeler: özel eğitim, nova, kaynaştırma